اثرات حشره کشی و دورکنندگی اسانس کاکوتی، گل مورو و کرفس بر شپشه قرمز آرد و شپشه آرد

در سالهای اخیر اسانس های گیاهی به عنوان عوامل کنترل کننده آفات با خواص دورکنندگی، ضدتغذیه ای و حشره کشی مورد توجه قرار گرفته اند، اسانس های گیاهی فرار هستند و می توانند به صورت تدخینی برای کنترل آفات انباری به کار روند. در این تحقیق اثرات اسانس سه گونه گیاه کاکوتی (ziziphora tenuir)، گل مورو (nepeta racemosa) و کرفس (apium graveolens) روی حشرات کامل دو گونه آفات انباری شپشه آرد (tribolium confusum) و شپشه قرمز آرد (tribolium castaneum) در شرایط دمایی 1±27 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 5±65 درصد و در تاریکی بررسی شد. گیاهانی با استفاده از روش تقطیر با آب اسانس گیری شدند. در آزمایش سمیت تنفسی اسانس روی حشرات کامل 1 تا 7 روزه میزان مرگ و میر با افزایش غلظت اسانس از 50 به 250 میکرولیتر بر لیتر هوا و زمان اسانس دهی از 3 تا 24 ساعت، افزایش یافت. در بالاترین غلظت (250 میکرولیتر بر لیتر هوا) اسانس گیاهان کاکوتی، گل مورو و کرفس به ترتیب باعث 100، 100 و 55 درصد مرگ و میر حشرات کامل شپشه آرد (tribolium confusum) و 100، 100 و 60 درصد مرگ و میر شپشه قرمز آرد (tribolium castaneum) پس از 24 ساعت شدند. حساسیت نسبت به اسانس های گیاهی در هر دو گونه تقریبا یکسان می باشد. در همه موارد نتایج نشان داد که میزان مرگ و میر حشرات مورد آزمایش با افزایش مدت زمان قرار گرفتن در معرض اسانس و غلظت های مختلف اسانس ها به صورت معنی داری افزایش می یابد. مقادیر lc50 برای گیاهان کاکوتی، گل مورو و کرفس بر شپشه قرمز آرد 10/35، 25/44 و 96/182 و بر شپشه آرد به ترتیب 48/40، 14/50 و 85/193 میکرولیتر بر لیتر محاسبه شد. تفاوت معنی داری بین اسانس گیاهان از نظرخاصیت دورکنندگی مشاهده گردید. بیشترین میزان دورکنندگی مربوط به اسانس گل مورو و کاکوتی (100 درصد) روی شپشه آرد بود. جهت شناسایی اجزای اسانس هر اسانس از تکنیک gc-mass استفاده شد. فراوانترین اجزاء شناسایی شده در اسانس گیاه کاکوتی به ترتیب pulegone (03/83 درصد)، limonene (7/4 درصد)، 2-cyclohexen (9/3 درصد)،benzenepropanoic acid (4/1 درصد)، isopulegone (09/1 درصد) و در گیاه گل مورو 4a?,7?,7a?-nepetalactone (9/31 درصد)، 4a?,7?,7a?-nepetalactone (4/24 درصد)، 4a?,7?,7a?-nepetalactone (1/24 درصد)،1, 8-cineole (03/9 درصد) و ?-pinene (04/1 درصد) بودند. در بذرگیاه کرفس limonene (9/37 درصد)، ?- selinene (2/15 درصد)، neocnidilide (9/10 درصد)، sedanolide (03/9درصد)، 3-butyl phtalide (4/4 درصد)،pentyl cycloexa-1,3-diene (9/3 درصد) و ?- pinene (9/2 درصد) فراوانترین اجزاء شناسایی شده بودند.